Klimanın tarihçesi
Önce palmiye yaprakları vardı, sonra soğutma makinaları geldi
Klimanın tarihi insanlık kadar eski. İlk insanlar vücut ısılarını koruyabilmek ve kişisel konfor yaratmak için hayvan derilerini kullanıyorlardı. Daha sonraları Mısırlı egemen sınıf palmiye dallarıyla kendisini serinleten esirler kullandı. Romalılar ise meşhur hamamlarında ventilasyon ve ısıtma sistemleri kullandılar. Orta Çağlarda Leonardo Da Vinci yakın bir arkadaşının evinin odalarını havalandırmak (ventilasyon) için su gücü ile çalışan bir fan yaptı.
Ventilasyon ve merkezi ısıtma 19’uncu yüzyılda hızla gelişti. Fanlar, buhar kazanları, radyatörler icad edildi ve kullanılmaya başlandı. 1844’de John Gorrie (1803-1855) U.S Marine Hastanesi’nin (Florida) yöneticisi, yeni soğutma makinasını tanıttı. 1851’de 8080 patentini aldı. Bu dünyadaki ilk ticari soğutma ve havalandırma makinasıydı.
İklimlendirme yani klimanın gerçek babası ise Wills H. Carrier. Klima endüstrisinin bütün hesaplamalarında bir otorite haline gelen Carrier 1922’de ilk centrifugal refrigeration machine’i (santrifüjlü soğutma makinesi) icat etti. Klima, ilk büyük kullanım alanını 1920’li yılların başında tiyatrolarda buldu. Diğer önemli dönüm noktası 1930’da Du Pont şirketinden Thomas Midgley’in Freon soğutucuyu geliştirmesi oldu.
Hızla devam eden teknik gelişmeler sonucunda 1950’li yıllardan itibaren split tip klima cihazları kullanılmaya başlandı.
İklimlendirme havayı ısıtan, soğutan, temizleyen, çeviren (devrettiren) bir süreç ve sürekli olarak nem içeriğini kontrol ediyor. Günümüzde insanlar daha rahat ve verimli yaşayabilmek için klima cihazlarını tercih ediyorlar. Türkiye’de son yıllarda split klima kullanımı başta otel, hastane, okul ve işyeri olmak üzere evlerde de yaygınlaşmaya başladı.
Bunları biliyor muydunuz? Klima hakkında şaşıracağınız bilgileri sizler için derledik
- 1917 tarihinde klima teknolojisindeki ilerlemelerin asıl sebebi; sinema salonu sahiplerinin bunaltıcı sıcaklarda koltuklarını doldurmak istemeleridir. Bu sayede evinde soğutma sistemi olmayan herkes sinema salonlarına koşmuştur.
- Klimanın babası olarak adlandırılan Willis Haviland Carrier; istediği klimayı tasarlamaya kendini o kadar kaptırmış ki iş seyahatine giderken yanına aldığı valizde sadece bir mendil varmış. Bunu da ancak valizi açtığında fark edebilmiş.
- İlk defa komple klimalandırılmış ev 1913 tarihinde Minneapolis’te yapılmıştır. Buna sahip olan kişi de Charles Gates’tir. Gates dikenli tel üretiminden yüklü miktarda servete sahip olmuştur. 3 parsel arazi üstünde kurulu olan köşkün boruları da belirli oranda altındır. Ancak Gates köşkünde konforu yaşayamamış, evin inşası tam anlamı ile bitmeden av gezisinde yaşamını yitirmiştir.
- ABD’de 1940 yıllarında pencere tip klima satın alacak olsaydınız eğer ülkemiz parasına göre 10.000 TL ödemek durumunda kalırdınız.
- Willis Carrier’in klimayı icat etmesindeki amaç konfor değildir. New York matbaasının nemini koruma altına almak amacı ile dizayn etmiştir. Buradaki amaç ise mürekkebin daha hızlı kuruması, sayfalara bulaşmaması ve nemden dolayı kağıtlarda sorun çıkmamasıdır.
- Las Vegas’ın dünyaca popüler bir yer olmasının asıl sebebi klimadır. ABD de yapılan araştırmalara göre; Las Vegas, Texas, Florida ve Nevada gibi yüksek nüfusa ve ekonomik gelire sahip yerler bu popülerliğini klimaya borçludur. Klima olmasaydı ABD nin ekonomik gücü genelde kuzey eyalatlerinde kalacaktı.
- Eskiye göre insan ömrü şimdiye oranla daha kısadır. Bunun sebebi de klimalardır. Klimalar soğutma sistemleri ile ilaçların saklanması şartlarının ve oluşturulma aşamalarının da gelişmesine katkı sağlamıştır. Bu sebeple klimalar insan hayatının uzamasına etmen olmuştur.
- Şuanda bu yazıyı bilgisayarınızdan okuyorsanız bunun sebebi de klimalardır. Klimalar sayesinde soğutma sistemleri gelişmiş ve bu durum doğrudan bilgisayar teknolojisini de etkilemiştir.
- Alerjik hastalıklarınız mı var? O halde klima en büyük kurtarıcınız. Filtreleri sayesinde ortamda polensiz, daha alerjensiz ortam sağlayan klimalar havayı da temiz tutmaktadır.
- Klimalar önceden R-22 soğutucu gaza sahipti. Çevreye zarar veriyordu. Fakat artık çevre dostu… Çünkü yeni klimalar R-410A gazı kullanan versiyonda. R-410A soğutucu gazın farkı ise klor bulunmamasıdır. Bu sayede ozona zarar vermemekte gelecek nesillere daha iyi bir çevre bırakmaktadır.
- Konutlar özellikle de sıcak yerlerde neden yüksek tavana sahip biliyor musunuz? Çünkü ısınan hava yükselmekte ve soğuk hava alçalmaktadır. Bu sayede konfor bölgesinde rahat edilir, hava ısısı sirkülasyonu da kolaylaşır.
- Okullar neden yaz tatiline giriyor ve bu tatil neden 3 ay sürüyor biliyor muydunuz? Cevabı klimalarda… Merkezi klima sistemi yaygın olmadan önce fabrikalar hatta çoğu devlet kurumları yaz tatili uygulamasına girmiştir. Bunun sebebi ise aşırı sıcaktan korunmaktır. Günümüzde okullar yaz tatili uygulaması klima olmasına karşın hala devam ediyor. Bu ise mutlu olunması gereken bir haberdir.
- Termistörü daha önce duymuş muydunuz? Termostat içinde bulunan sıcaklık değiştikçe direnci de ona göre değiştiren termostatı ortamın ısısına bağlı ayarlayan rezistanstır.
- Sıcak hava ile ısınma tekniğini ilk kez kullanan Antik Romalılar’dır.
- Klima konsepti ilk defa 500 sene önce Perslerce (İranlılarca) düşünülmüştür. Rüzgar kulelerinden yararlanıp soğutulma çalışılmıştır. Rüzgar kulelerine rüzgar tutucular yapılmış ve bu havanın içine aktarılması sağlanmıştır. İçeride ise sıcak olan havayı dış ortama verecek bir sistem geliştirilmiş. Bu sayede İran sıcağından kurtulmak istenmiştir.
- S. 180’de Çin’de Ding Huan adındaki mucit yedi adet tekerleğe bağlı üç m genişliğinde döner fan icadını yapmıştır. Bağlı olduğu çıktığı çevirmesi ile çalışan bu alet ise bir salın dolusu kişiyi serinletebiliştir.
- John Gorrier sadece klimaların değil buzdolabının da babası sayılmaktadır. Florida’da bir doktor olarak görev alırken 1842 tarihinde buz yapan bir makine geliştirmiştir. Bu buzu ise hasaları için soğuk hava sağlamak amacı ile kullanmıştır. Bu buz makinesinin ev ve başka mekanları da soğutabilir düşüncesini geliştirmiştir. 1851 tarihinde ise patentini almıştır. Yalnız sonrasında finansal alt yapısını kaybederek 1855 tarihinde yoksul bir kişi olarak vefat etmiştir.
- Klimaların modern konsepti özellikle kimya ve fizikte ismi sıkça geçen Micheal Faraday tarafından 1820 tarihinde ortaya çıkmıştır. Teorisini ise; soğuk ve sıkıştırılmış amonyağın buharlaştığında havayı soğutabilme özelliğinin olduğunu gözlemleyerek ve buradan yola çıkarak geliştirmiştir.